Drewno na opał z lasu utożsamiamy przede wszystkim z ekologicznym źródłem ciepła, jednak jest ono również atrakcyjniejsze w relacji ceny do wydajności niż węgiel, olej, gaz czy energia elektryczna.
Jak wszyscy dobrze wiemy ogrzewanie kosztuje i to czasem niemało. Jeśli na opał wykorzystujemy gotowe niewielkie szczapy drewna z marketu, niestety musimy liczyć się ze znacznymi kosztami, nieporównywalnymi ze standardowymi metodami ogrzewania. W przypadku, gdy kominek lub piec wolnostojący stanowi główne źródło ciepła zimą i używamy go codziennie to potrzebujemy zgromadzić znacznie większe zapasy drewna, w ilości 12–15 m³. Dobrym sposobem na wygenerowanie oszczędności przy ogrzewaniu domu drewnem jest zakup w nadleśnictwie pni o długości 1–1,5 m, a następnie samodzielnie ich pocięcie na krótsze odcinki i połupanie siekierą. Jednak zdecydowanie najtańszą metodą na tani opał jest samodzielnie go pozyskanie z lasu.
Zasady samowyrobu drewna
Zasady samodzielnego pozyskiwania drewna w lasach bardzo szczegółowo reguluje rozporządzenie Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych. Nazwa metody może być trochę mylna, ponieważ nikt samowolnie i na własną rękę nie może pozyskać drewna z lasu. Byłaby to po prostu kradzież. By móc uzyskać zgodnie z prawem samodzielnie drewno należy wyszukać odpowiednie, lokalne nadleśnictwo i sprawdzić jakie w nim panują zasady. Jest to ważne, ponieważ w poszczególnych nadleśnictwach spotykać się można z różnymi uregulowaniami.
W sytuacji, gdy w danym nadleśnictwie można samodzielnie pozyskać drewno, nadleśniczy poinstruuje nas kiedy i jak to zrobić. Mówiąc prościej, otrzymamy od niego zezwolenie i szczegółowe wskazówki, gdzie mamy pracować. Istotne przy samowyrobie jest również to, by mieć świadectwo ukończonego kursu pilarza. Wówczas cięcie drewna pilarką w lesie jest możliwe. Brak takiego dokumentu nie oznacza, że musimy zrezygnować z pozyskania drewna. Wystarczy zaangażować do współpracy pilarza dysponującego zarówno wymaganymi uprawnieniami jak i potrzebnym sprzętem.
Ponadto, decydując się na pozyskiwanie drewna metodą samowyrobu trzeba wiedzieć, że nie oznacza to ścinania drzew lub cięcia grubych zwalonych pni. Możemy ciąć jedynie drewno kategorii S4 i M2 – czyli odpowiednio opał i gałęzie opałowe. W związku z tym, zazwyczaj leśniczy wyznacza fragment lasu po trzebieży lub zrębie, a większość pozyskanego drewna ma postać gałęzi. Pomimo tego, że otrzymaliśmy konkretne wytyczne, gdzie i jakie drewno możemy ciąć, zawsze musimy pokazać leśniczemu, to co zdołaliśmy pozyskać. Drewno trzeba też ułożyć w stos. Rejestracja ilości zgromadzonego drewna ułatwia również jego wycenę.
Określanie ceny drewna opałowego
Drewno opałowe uzyskane metodą samowyrobu jest średnio o połowę tańsze od drewna w postaci pni o metrowej długości, przygotowywanych na sprzedaż przez nadleśnictwo. Jego cena jest niższa, ponieważ przy samowyrobie odpadają nam koszty robocizny. Co do ceny ostatecznej musimy jednak doliczyć jeszcze koszty transportu do domu. Drewno opałowe cena m3 różni się w zależności od rodzaju, głównie czy to drewno liściaste czy iglaste i jaka jest jego wilgotność.
Obecnie za drewno opałowe cena m3 wynosi 196,84 zł za 1m³ – wyliczona zgodnie z Komunikatem Prezesa GUS z dnia 20 października 2020 r., w którym jest mowa o średniej cenie sprzedaży drewna, obliczanej na podstawie średniej ceny drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały 2020 r.
Warto mieć na uwadze to, że leśnictwo zazwyczaj podaje ilość drewna w kubikach, natomiast wałki drewna pomierzone razem z wolnymi przestrzeniami pomiędzy nimi mierzone są w metrach przestrzennych. Cena zaś przy zakupie naliczana jest według liczby m³. Do tego używa się specjalnych przeliczników mp na m³ i odwrotnie, różnych w zależności od rodzaju i długości drewna.
Istotna przy określaniu wagi drewna opałowego jest również jego wilgotność. Drewno na opał z lasu powinno być dobrze wysuszone (sezonowane). Zbyt świeże i jeszcze mokre polana źle się palą, wydzielają brzydki zapach, dymią i dają mało ciepła. Niewysuszone drewno wpływa też na osadzanie się smoły – i to w kominie, na szybie kominka czy elementach pieca. Dlatego też tak wiele osób za idealne drewno na opał uważa drewno akacjowe, które nawet świeże zawiera bardzo mało wody i szybko schnie.
Na wysychanie drewna wpływa jego długość. Im polana są krótsze tym szybciej wyschną. Jednak ich długość powinna być uzależniona od wielkości naszego kominka lub pieca. Z reguły optymalną długość stanowi drewno do 30 cm.
Do cięcia możemy użyć zarówno ręcznej piły kabłąkowej jak i pilarki łańcuchowej. Oczywiście te drugie pracują znacznie szybciej, ale można ich używać tylko w ubraniu ochronnym. Podczas pracy pilarką musimy mieć: osłonę na twarz lub okulary, ochronniki słuchu, rękawice, spodnie robocze i buty ochronne. Użycie pilarki ma więc sens tylko wtedy, gdy chcemy pociąć przynajmniej kilka metrów sześciennych drewna. Natomiast posługując się piłą kabłąkową nie potrzebujemy specjalnej odzieży roboczej. Warto jednak mieć na uwadze, że praca piłą wymaga od nas większego wysiłku. W dzisiejszych czasach można to jednak uznać za dodatkowy bonus ;)
Gdzie można kupić drewno na opał z lasu?
Sprzedaż drewna z lasu odbywa się zgodnie z zarządzeniem Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych. Zazwyczaj na każdy rok ustala on zasady sprzedaży drewna - na 2020 reguły będą takie same jak na 2021. W dokumencie tym znajdziemy informacje zarówno o wielkości podaży surowca, podziału puli ofertowej, historii zakupów, grupach drewna liczonych w historii zakupów, minimalnej ofercie zakupu, wadium, kryterium geograficznym i zwyczaju kupieckim, ustaleniu cen wyjściowych oraz harmonogramie sprzedaży. Zasady sprzedaży drewna na 2020 i 2021 określa Zarządzenie nr 68 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 12 listopada 2019 roku oraz zarządzenie nr 63 tegoż organu z 7 października 2020 roku. O warunkach sprzedaży w Portalu Leśno-Drzewnym i w aplikacji internetowej e-drewno też decyduje Dyrektor Generalny Lasów Państwowych.
Dla klientów zainteresowanych zakupem większych ilości drewna, na przykład prowadzących działalność gospodarczą związaną z przerobem tego surowca, sprzedaż odbywa się przez portal internetowy, poprzez który nabywcy (po zarejestrowaniu się) składają oferty zakupu. Ponadto, nadleśnictwa organizują przetargi na drewno w serwisie www.e-drewno.pl, w których mogą uczestniczyć zarówno firmy, jak i osoby fizyczne.
Dla klientów detalicznych nadleśnictwa mają w sprzedaży drewno opałowe i drobne ilości drewna użytkowego. Sprzedaż detaliczna odbywa się wyłącznie na podstawie okazania potwierdzenia wpłaty gotówki za drewno i to przed wydaniem go z lasu. Transakcji dokonują leśniczowie w swoich kancelariach w wyznaczone dni tygodnia. Jest też możliwość zakupu drewna w biurze nadleśnictwa.
Ponadto, w każdym leśnictwie jest opcja samowyrobu drewna i zakupienia drobnicy lub trzebionki opałowej w atrakcyjnych cenach (drewno PKN), według lokalnych zasad. Szczegółowe informacje uzyskamy w konkretnej, lokalnej leśniczówce. O tym pisaliśmy wyżej (konkretniej jest to tekst pod śródtytułem „Zasady samowyrobu drewna”).
Zasady zbierania drzewa powalonego
Nie każde drewno w lesie można wykorzystać na opał. Ze względu na to leśniczy wyznacza miejsce i rodzaj drewna do samowyrobu, a także nakreśla zasady współpracy, które należy bezwzględnie przestrzegać.
Powalone i połamane drzewa również są własnością Lasów Państwowych. Pilnują ich strażnicy leśni. Według samych leśników, zwłaszcza po gwałtownej wichurze mają pełne ręce roboty. Zbieranie powalonych gałęzi i konarów to niestety kradzież. Za ten czyn prawo przewiduje, w zależności od wartości drewna, nawet do pięciu lat więzienia. Jeśli chodzi zaś o zbieranie drewna przy drodze to trzeba mieć zgodę zarządcy dróg.
Zarządcy dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych zazwyczaj wydają zgodę na samodzielne usunięcie wiatrołomu (tym samym można zabrać powalone drzewo) przez użytkownika terenu, na którym się on znalazł. Warunkiem na legalne zbieranie drewna przy drodze z powołanego drzewa jest zgłoszenie tego faktu do zarządcy drogi i całkowite uprzątnięcie terenu, tak aby służby nie musiały już interweniować w tym miejscu. Jest to w końcu dogodne rozwiązanie dla obu stron. Często też zarządy dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych sami ogłaszają, w których miejscach można zabrać drzewo na opał.
Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku dróg gminnych. Tutaj także należy zgłosić fakt istnienia wiatrołomu i oczywiście jeśli drzewo będzie nam utrudniać użytkowanie gruntu, bez problemu powinniśmy uzyskać zgodę na uprzątnięcie terenu. Niestety drewna już nie będziemy mogli zachować dla siebie na opał. Gminy często takie drzewa przekazują poprzez ośrodki pomocy społecznej najbardziej potrzebującym mieszkańcom. Oczywiście wszystko zależy od decyzji urzędnika państwowego.